Yer Elması Nedir? Besin Değerleri Nelerdir?
Yer elması (Helianthus tuberosus), günebakan (ayçiçeği) familyasından, yenilebilir yumrulara sahip bir bitkidir. Yer elması olarak bilinse de, aslında elma veya patatesle herhangi bir akrabalığı yoktur. Kuzey Amerika kökenli olan bu bitki, 17. yüzyılda Avrupa'ya getirildikten sonra popülerlik kazanmıştır. Yer elması, özellikle toprak altındaki yenilebilir yumruları için yetiştirilir. Yumruların tadı hafif tatlıdır ve çiğ olarak tüketildiğinde elma ya da cevize benzer bir dokuya sahiptir. Pişirildiğinde ise patatese benzer bir tat ve dokuya kavuşur.
Özellikleri
Yer elması, 1 ila 3 metre boyunda büyüyebilen, üzerinde sarı çiçekler açabilen bir bitkidir. Yenilebilir kısmı, toprak altında büyüyen yumrulardır. Yumrular genellikle beyaz veya kahverengi kabuklu ve süt beyazı içli olup, şekilleri düzensizdir. Yer elması, soğuğa dayanıklı bir bitki olup, zengin lif kaynağıdır ve özellikle inülin adı verilen bir prebiyotik lif bakımından zengindir.
Besin Değerleri
Yer elması düşük kalorili fakat yüksek lif içeriğine sahip bir besindir. Ayrıca, potasyum, demir ve fosfor gibi mineraller açısından da zengindir. Yer elmasının önemli bir özelliği, karbonhidrat kaynağının büyük bir kısmının inülin olmasıdır; bu, kan şekerini düşük tutmaya yardımcı olan ve sindirim sistemini destekleyen bir prebiyotik lif türüdür. Yaklaşık 100 gram yer elması şu besin değerlerini içerir:
- Kalori: Yaklaşık 73
- Su: %78
- Protein: 2 gram
- Karbonhidrat: 17 gram (bunun büyük bir kısmı inülin)
- Lif: 1.6 gram
- Potasyum: Günlük ihtiyacın %9'u
- Demir: Günlük ihtiyacın %28'i
- Fosfor: Günlük ihtiyacın %12'si
Sağlık Faydaları
- Sindirim Sağlığı: Yüksek inülin içeriği sayesinde yer elması, sağlıklı bağırsak florasının desteklenmesine ve sindirim sağlığının iyileştirilmesine yardımcı olabilir.
- Kan Şekeri Düzenlenmesi: Yavaş sindirilen bir karbonhidrat olan inülin, kan şekerinde ani yükselmeleri önlemeye yardımcı olur, bu da diyabet yönetimine katkı sağlayabilir.
- Mineral Kaynağı: Yüksek demir içeriği ile yer elması, demir eksikliği anemisini önlemede faydalı olabilir.
Kullanım Alanları
Yer elması çiğ olarak salatalarda, turşu olarak veya pişirilerek tüketilebilir. Pişirildiğinde patatese alternatif olarak kullanılabilir; haşlanabilir, kızartılabilir, püre yapılabilir veya çorbalara katılabilir. Ayrıca, yer elması unu glutensiz bir alternatif olarak fırın ürünlerinde kullanılabilir.
Yer elması, besleyici değerleri ve sağlık üzerine olumlu etkileriyle son yıllarda yeniden popülerlik kazanmış bir sebzedir. Özellikle sindirim sağlığını destekleyici özellikleriyle dikkat çekerken, çeşitli pişirme yöntemleriyle mutfaklarda kolayca yer bulabilir